Σύμφωνα με την Eurostat, στα τέλη του 2010 το επίπεδο χρέους του ισπανικού ιδιωτικού τομέα, δηλαδή των νοικοκυριών και των μη χρηματοπιστωτικών εταιριών, ήταν στο 227.3% του ΑΕΠ. Τα στοιχεία του έτους 2011 δεν έχουν δημοσιευτεί ακόμη αλλά οι εκτιμήσεις λένε ότι έχει μειωθεί ελάχιστα. Μια από τις περιοχές όπου η προσαρμογή βρίσκεται σε εξέλιξη είναι η αγορά κατοικιών. Ο πιο εύγλωττος δείκτης για την Ισπανία είναι οι δημοσιεύσεις του Εθνικού Ινστιτούτου Στατιστικών Ερευνών, οι οποίες μας δείχνουν ότι ο συνολικός δείκτης των τιμών κατοικιών έπεσε το 2011 κατά 11.2% αλλά η σωρευτική του πτώση από την κορύφωσή του στο τρίτο τρίμηνο του 2007 είναι μόλις 21.7%. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η ισπανική φούσκα ακινήτων ήταν η μεγαλύτερη ίσως στην Ευρώπη, κι όμως οι τιμές μέχρι σήμερα έχουν μειωθεί μόλις κατά το ένα πέμπτο. Μόνο στην περιοχή της Μαδρίτης η κίνηση υπήρξε πιο ταχεία με την πτώση να βρίσκεται πλέον στο 29.5%.
Εκτιμούμε ότι η προσαρμογή τιμών της ισπανικής αγοράς κατοικιών είναι ακόμη πριν τα μέσα της πτωτικής διαδρομής της. Σε πραγματικούς όρους, η προσαρμογή τιμών των αμερικανικών κατοικιών μετά το σπάσιμο της φούσκας έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Όταν μια φούσκα σκάει, οι πραγματικές τιμές δίνουν διαγράμματα με μεγάλες καμπύλες. Κι αυτό έχει το νόημά του από τη στιγμή που τα εγχώρια ακίνητα αντιπροσωπεύουν μη παραγωγικό ενεργητικό. Στην Ισπανία όπως και σε άλλα μέρη είναι πολύ πιθανό να δούμε τις πραγματικές τιμές να πέφτουν στο τέλος εκεί που βρίσκονταν στο διάστημα 1995 - 2000.
Μαθαίνουμε ότι η ισπανική κυβέρνηση υποχρεώνει τα ταμιευτήρια να προχωρήσουν φέτος σε διαγραφές των χαρτοφυλακίων τους ακινήτων της τάξης των 50 δις ευρώ. Οι διαγραφές αυτές όμως αποτελούν μικρό τμήμα των διαγραφών που θα χρειαστούν συνολικά μέχρι να ισορροπήσει η αγορά κατοικιών. Οι επίσημες εκτιμήσεις της ισπανικής κυβέρνησης βασίζονται σε υποθέσεις περί ήπιας πτώσης των τιμών των ακινήτων και ταχείας ανάκαμψης της οικονομίας. Και οι δύο αυτές υποθέσεις είναι απατηλές. Πώς θα μπορέσει να ανακάμψει η ισπανική οικονομία αν ο δημόσιος και ιδιωτικός τομέας προχωρούν παράλληλα σε απομόχλευση κι αυτό μπορεί να κρατήσει πολλά χρόνια;
Η απομόχλευση του δημόσιου τομέα θα οδηγήσει σε φαύλο κύκλο. Το ισπανικό δημόσιο έλλειμμα έφτασε πέρυσι το 8,5% του ΑΕΠ. Ήταν όντως υπερβολικό αλλά δεν οφείλονταν σε δημοσιονομική απειθαρχία. Το μεγάλο δημόσιο έλλειμμα χρειάζονταν στην Ισπανία προκειμένου να αποφευχθεί μια μεγαλύτερη ύφεση. Σύμφωνα με την τελευταία αναθεώρηση των στόχων του ελλείμματος, η Μαδρίτη έχει στόχο για φέτος 5.3% και του χρόνου 3%. Επομένως η συνολική προσαρμογή του δημόσιου τομέα στους νέους κανόνες του ευρωπαϊκού ελλείμματος είναι ένα απίστευτο 5,5% σε δύο χρόνια κι αυτό εν μέσω ύφεσης. Αν δεις την έκταση της συνολικής απομόχλευσης που έχουν μπροστά τους ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας της Ισπανίας, το ερώτημα δεν είναι αν η ισπανική οικονομία θα ανακάμψει το 2012 ή το 2013 αλλά αν υπάρχει περίπτωση να ανακάμψει έως το τέλος της δεκαετίας.
Η τυπική απάντηση των Ευρωπαίων σε όλα αυτά είναι να λένε πως οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις θα αυξήσουν την εμπιστοσύνη και θα φέρουν ανάπτυξη. Η ομάδα των αισιόδοξων υποδεικνύει την Ιταλία, όπου η ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον τεχνοκράτη Μάριο Μόντι οδήγησε σε ένα τέτοιο φαινομενικά ενάρετο κύκλο μεταρρυθμίσεων και μείωσης των επιτοκίων δανεισμού. Η βασική μεταρρύθμιση και στις δύο χώρες είναι μια μετριοπαθής χαλάρωση της εργατικής νομοθεσίας. Αυτό μπορεί να είναι απαραίτητο, όμως δεν θα έχει κανένα αντίκτυπο στις μακροπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές των δύο κρατών.
Για την Ισπανία, η σωστή πολιτική προσαρμογής θα ήταν ένα πρόγραμμα που θα υποχρέωνε τον ιδιωτικό τομέα να μειώσει το δανεισμό του μέσα σε 3 ως 5 χρόνια με τη στήριξη των ελλειμμάτων του δημόσιου τομέα και το οποίο θα συνοδεύονταν με οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Μόνο που πρέπει πρώτα να ολοκληρωθεί η απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα και μετά να αντιμετωπιστεί το θέμα του δημοσίου ελλείμματος. Μια τέτοια πολιτική όχι μόνο θα καθιστούσε πιο ήπια την προσαρμογή αλλά και θα την επιτάχυνε.
Αλλά ο συνδυασμός των άκρως χαλαρών νομισματικών πολιτικών και της δημοσιονομικής σύσφιξης θα καθυστερήσει την αναπόφευκτη προσαρμογή. Η Ισπανία παραμένει κολλημένη σε μια διαρκώς επιδεινούμενη παγίδα χρέους από την οποία θα μπορέσει να διαφύγει μόνο μέσω χρεοστασίου. Αν συνεχίσει να εφαρμόζει τις ευρωπαϊκές πολιτικές, θα καταλήξει εκεί όπου κατέληξαν η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία – δηλαδή υπό τη σκέπη ενός μηχανισμού διάσωσης της Ευρωζώνης.
Αυτό είναι το πιο πιθανό σενάριο για την Ισπανία. Το Νοέμβριο λέγαμε πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν στη διάθεσή τους 10 μέρες για να σώσουν το ευρώ. Εκτιμούμε ότι η ευκαιρία αυτή χάθηκε. Τα έκτακτα μέτρα της ΕΚΤ δεν αγόρασαν χρόνο. Αντιθέτως επιβράδυναν τις πολιτικές διαδικασίες και την οικονομική προσαρμογή που χρειάζεται για την επίλυση της κρίσης. Τα χειρότερα δυστυχώς είναι μπροστά μας.
banksnews.gr
