Η μείωση του χρέους, ή «απομόχλευση», όπως είναι γνωστή στην άκομψη αργκό των οικονομολόγων, είναι μια επίπονη διαδικασία. Η ανάπτυξη υποφέρει καθώς καταναλωτές και εταιρείες –και φυσικά κυβερνήσεις- προσπαθούν να μειώσουν τα χρέη τους. Χώρες που βίωσαν τις σοβαρότερες κρίσεις στο ενεργητικό τους, όπως η Αμερική, η Βρετανία και η Ισπανία, σημείωσαν την πιο αργή ανάκαμψη. Και το δράμα θα συνεχιστεί: μια προσεκτική ματιά στα νούμερα φανερώνει ότι η διαδικασία της απομόχλευσης έχει μόλις αρχίσει.
Μια νέα ανάλυση του McKinsey Global Institute δείχνει ότι, τον τελευταίο ένα περίπου χρόνο, τα συνολικά επίπεδα χρεών –μετρούμενα εν συγκρίσει με το ΑΕΠ- έχουν σταθεροποιηθεί και, σε μερικές πλούσιες χώρες, έχουν αρχίσει να μειώνονται. Όπως έχει δείξει η ιστορία, όμως, έχουμε ακόμα πολύ δρόμο. Η αναλογία συνολικού χρέους προς ΑΕΠ σε Αμερική και Βρετανία έχει μειωθεί σε μόλις πάνω από 10 ποσοστιαίες μονάδες από το μέγιστο –ένα πολύ μικρό μέρος στην κλίμακα μείωσης χρέους σε μια τυπική περίοδο απομόχλευσης. Ακόμη χειρότερα, οι αναλυτές της McKinsey εκτιμούν ότι οι οικονομίες συνήθως βαλτώνουν, αν δεν συρρικνωθούν, στα πρώτα στάδια της διαδικασίας της μείωσης του συνολικού χρέους.
Για να ελαχιστοποιηθεί αυτό το ρίσκο, ο ρυθμός της απομόχλευσης πρέπει να ελέγχεται αυστηρά. Ανάλογες περιπτώσεις υπερχρεωμένων χωρών μπορούν να αποτελέσουν οδηγό σχετικά με το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να γίνει.
Το χρέος μπορεί να μειωθεί με πολλούς τρόπους. Μπορεί να αποπληρωθεί με υψηλότερες αποταμιεύσεις (αν και δεν έχουν όλοι τη δυνατότητα να ξοδεύουν λιγότερα από όσα βγάζουν ταυτόχρονα). Το «βάρος» του χρέους μπορεί να ελαττωθεί μέσω υψηλότερου πληθωρισμού ή ταχύτερης ανάπτυξης. Ή, μπορεί να αθετηθεί η πληρωμή του χρέους (πτώχευση). Πρακτικά, οι πλούσιες χώρες μπορούν να χρησιμοποιήσουν πολλούς συνδυασμούς από τις παραπάνω προσεγγίσεις.
Στην Αμερική, όπου τα επίπεδα του συνολικού χρέους παρουσίασαν την ταχύτερη μείωση, μεγάλο μέρος της μείωσης του χρέους προήλθε από αθετήσεις πληρωμής και απομειώσεις υποθηκών. Στη Βρετανία, όπου δεν έγινε σχεδόν καθόλου απομείωση υποθηκών, ο σχετικά υψηλός πληθωρισμός μείωσε το συνολικό χρέος. Το ισπανικό χρέος, αντιθέτως, δεν έχει μειωθεί σχεδόν καθόλου, παρά την αυστηρή δημοσιονομική λιτότητα, εν μέρει λόγω αυτής ακριβώς της αυστηρότητας που έχει οδηγήσει σε χαμηλή ανάπτυξη και χαμηλό πληθωρισμό -που έχουν με τη σειρά τους κρατήσει σε χαμηλά επίπεδα το ονομαστικό ΑΕΠ. Επιπλέον, οι αυστηροί κανονισμοί που ισχύουν για τις υποθήκες, καθιστούν δύσκολη τη μείωση των απλήρωτων χρεών των νοικοκυριών.
Απομειωθείτε!
Τι μας μαθαίνουν αυτές οι διαφορετικές προσεγγίσεις; Είναι ακόμα νωρίς, όμως τέσσερα μαθήματα είναι τα πιο βασικά. Το πρώτο είναι ότι σε κάποιες ακραίες καταστάσεις, όταν απαιτείται μεγάλη μείωση του χρέους, οι ελεγχόμενες απομειώσεις είναι απαραίτητες. Οι κατασχέσεις υποθηκευμένων κατοικιών στην Αμερική ήταν πολλές, όμως σημαίνουν ότι το χρέος των νοικοκυριών συρρικνώνεται σε διαχειρίσιμα επίπεδα γρηγορότερα, ας πούμε, από ότι της Βρετανίας, όπου τα χαμηλά επιτόκια στις υποθήκες και η «υπομονή» των τραπεζών έχει κρατήσει τα ποσοστά της αθέτησης πληρωμής σε τεχνητά χαμηλά επίπεδα. Η ίδια λογική θα έπρεπε να ισχύσει και για την Ελλάδα: χρειάζεται απομείωση του χρέους της.
Δεύτερον, η ονομαστική ανάπτυξη είναι ζωτική για να μειωθεί το βάρος του χρέους. Είναι δύσκολο να μειώσεις το χρέος σε μια «βαλτωμένη» οικονομία με χαμηλό πληθωρισμό. Αυτό σημαίνει ότι ο ρυθμός της λιτότητας στο δημόσιο τομέα πρέπει να ελέγχεται, όπου αυτό είναι δυνατόν, ώστε να ακολουθεί την απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα. Για παράδειγμα, η Αμερική χρειάζεται ένα μεσοπρόθεσμο πλάνο μείωσης του ελλείμματος, όμως η δραματική περικοπή των βραχυπρόθεσμων δαπανών σε περίοδο περικοπών του ιδιωτικού τομέα θα ήταν λάθος.
Τρίτον, ο καλύτερος τρόπος να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις της απομόχλευσης είναι μια άνθηση στις εξαγωγές. Εδώ, η πρόοδος είναι επίπονα αργή. Τα εξωτερικά ελλειμματικά των «οικονομιών της φούσκας» έχουν μειωθεί από το 2007, όμως όχι αρκετά –ενώ κάποια σημειώνουν αύξηση και πάλι. Η παγκόσμια ζήτηση για αγαθά που εξάγουν αναδυόμενες οικονομίες δεν ήταν αρκετά δυνατή. Αυτό απαιτεί ισχυρότερα νομίσματα στην Ασία και πιο αδύναμα στον πλούσιο κόσμο.
Επιπλέον, θα χρειαστούν βαθύτερες αλλαγές: ενδυνάμωση της καταναλωτικής δύναμης στην Κίνα, για παράδειγμα, και ανακατανομή πόρων σε συναλλασσόμενα αγαθά και υπηρεσίες στη Βρετανία και την Αμερική. Δυστυχώς, ο λογικός στόχος της στροφής προς τις καθαρές εξαγωγές μπορεί να οδηγήσει σε αμφίβολες πολιτικές. Για παράδειγμα, η Βρετανία θα ήταν τρελή αν γυρνούσε την πλάτη στις οικονομικές υπηρεσίες. Καμία πλούσια χώρα δεν χρειάζεται μια «ποικιλία» θυγατρικών στις κατασκευές. Είναι καλύτερο να ξεφορτωθούν τις αλλοιώσεις και να βελτιώσουν την ευελιξία της οικονομίας.
Όλα αυτά απαιτούν χρόνο. Έτσι, το τέταρτο πιο σημαντικό και πιο καταθλιπτικό μάθημα της απομόχλευσης είναι αυτό του ρεαλισμού. Ακόμη και αν γίνουν οι σωστοί χειρισμοί, η δύσκολη δουλειά της μείωσης του χρέους μπορεί να δυσκολεύει τις οικονομίες του πλούσιου κόσμου για πολλά ακόμα χρόνια. Και καλά θα κάνετε να το συνηθίσετε.
πηγή: skai.gr
