Η Ισλανδία κατάφερε να υπερβεί με επιτυχία την κρίση, επειδή την αντιμετώπισε με εντελώς διαφορετικό τρόπο από ό,τι οι χώρες της ευρωζώνης.
Ένα από τα πρώτα θύματα της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 ήταν η Ισλανδία. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η κατάσταση της τότε ήταν χειρότερη και από εκείνη της Ελλάδας. Σήμερα, όμως, η χώρα μπορεί να σταθεί στα πόδια της. Η οικονομία αναπτύσσεται με ικανοποιητικούς ρυθμούς και η ανεργία μειώνεται.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ισλανδίας Όλαφουρ Γκρίμσον, η ανάκαμψη οφείλεται στο γεγονός ότι οι Ισλανδοί αντιμετώπισαν με εντελώς διαφορετικό τρόπο την κρίση σε σχέση με τις χώρες της ευρωζώνης. Και όπως επισήμανε στην Deutsche Welle ο πρόεδρος Όλαφουρ Γκρίμσον:
"Κατ' αρχήν διαπιστώσαμε νωρίς πως δεν πρόκειται μόνο για μια χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση, αλλά για μια βαθιά πολιτική και κοινωνική κρίση. Και αυτό μας οδήγησε σε μεταρρυθμίσεις στα εν λόγω πεδία".
"Αφήσαμε τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν"
"Επιδιώξαμε να αποδώσουμε δικαιοσύνη και παράλληλα να αλλάξουμε τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων. Ο δεύτερος λόγος της επιτυχίας είναι ότι δεν τηρήσαμε τις δυτικές συνταγές για την αντιμετώπιση της κρίσης".
Με λίγα λόγια η Ισλανδία δεν έκανε τίποτε για να διασώσει τις τράπεζες της, όπως τονίζει ο Όλαφουρ Γκρίμσον, εξηγώντας τους λόγους. "Αφήσαμε τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν".
Διερωτήθηκα πολλές φορές γιατί να αντιμετωπίζουμε τις τράπεζες σαν να είναι οι Άγιοι Τόποι της οικονομίας. Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τις τράπεζες από άλλες επιχειρήσεις; Οι τράπεζες είναι μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις και όταν διαπράττουν μεγάλα λάθη θα πρέπει να χρεοκοπούν.
Σε διαφορετική περίπτωση, τους δημιουργούμε την εντύπωση πως μπορούν να παίρνουν μεγάλα ρίσκα χωρίς ευθύνη. Δεν γίνεται όταν έχουν επιτυχία να σημειώνουν μεγάλα κέρδη και όταν αποτυγχάνουν να καλείται ο φορολογούμενος να πληρώσει τον λογαριασμό", εξηγεί ο Ισλανδός πρόεδρος.
"Στηρίξαμε το σύστημα πρόνοιας"
Ο Όλαφουρ Γκρίμσον δεν κρύβει ότι επικρίθηκε έντονα η ισλανδική πολιτική για την αντιμετώπιση της κρίσης. Οι περισσότεροι ευρωπαϊκοί θεσμοί εξέφρασαν την αντίθεσή τους στον ισλανδικό δρόμο. Ακόμη και σήμερα πολλοί υποστηρίζουν ότι η Ισλανδία τα κατάφερε επειδή απλά είχε το δικό της νόμισμα και δεν ήταν μέλος της ευρωζώνης.
"Φυσικά και βοήθησε πολύ το γεγονός ότι είχαμε το δικό μας νόμισμα. Προχωρήσαμε στην υποτίμηση της κορώνας και αυτό ήταν σημαντικό. Ωστόσο, όλες οι άλλες κινήσεις που κάναμε δεν είχαν σχέση με την υποτίμηση. Στηρίξαμε το σύστημα πρόνοιας. Δώσαμε τη δυνατότητα στους πολίτες να συμμετάσχουν στις πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Αφήσαμε τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν και φτιάξαμε άλλες. Αυτά θα τα κάναμε ακόμη και εάν ήμασταν μέλος της ευρωζώνης", διευκρινίζει ο Ισλανδός πρόεδρος.
Το ΔΝΤ διδάχθηκε πολλά από την ισλανδική εμπειρία
Σε ποιο βαθμό όμως μπορεί το ισλανδικό παράδειγμα να ακολουθηθεί από την καγκελάριο Μέρκελ, την διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ και τους άλλους παίκτες που διαχειρίζονται την κρίση στην ευρωζώνη;
"Η ισλανδική εμπειρία μπορεί να λειτουργήσει ως "εγερτήριο κάλεσμα" για τους άλλους. Να τους κάνει να επανεξετάσουν τις καθεστηκυίες στρατηγικές των τελευταίων 30 ετών. Η αντίδραση του ΔΝΤ στην ισλανδική περίπτωση ήταν ενδιαφέρουσα.
Το πρόγραμμα διαχείρισης της κρίσης του ΔΝΤ ολοκληρώθηκε πριν από ενάμισι χρόνο. Στην αποχαιρετιστήρια σύσκεψη, οι υψηλόβαθμοι εκπρόσωποι του ΔΝΤ παραδέχθηκαν ότι διδάχθηκαν πολλά από την ισλανδική εμπειρία", καταλήγει ο Όλαφουρ Γκρίμσον.
Ακούστε εδώ ηχητικό απόσπασμα από την Deutsche Welle με τη συνέντευξη του Ισλανδού προέδρου.
Ποιος είναι ο Ισλανδός Πρόεδρος
Ο Όλαφουρ Γκρίμσον ήταν βουλευτής, Υπουργός Οικονομικών (1988–1991) και Πρόεδρος του Συνασπισμού του Λαού της Αριστεράς (1987–1995). Το 2004 αρνήθηκε να υπογράψει νόμο για τα ΜΜΕ και έγινε ο πρώτος Ισλανδός Πρόεδρος που χρησιμοποίησε αυτό το δικαίωμα.
Ο Γκρίμσον έγινε για πρώτη φορά πρόεδρος την 1η Αυγούστου του 1996 και επανεξελέγη το 2000 και το 2004 (στην τελευταία εκλογή, με το 67,5% των ψήφων). Ορκίστηκε πρόεδρος για τέταρτη φορά, την 1η Αυγούστου του 2008.
Υπενθυμίζεται ότι η Ισλανδία πέτυχε σαρωτική νίκη στον δικαστικό αγώνα της ενάντια στους ξένους καταθέτες της ιδιωτικής τράπεζας Landsbanki, η οποία χρεοκόπησε μαζί με το τραπεζικό σύστημα της χώρας το 2008.
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών δικαίωσε την Ισλανδική κυβέρνηση, καθώς έκρινε τελεσίδικα ότι δεν είναι υποχρεωμένη να αποζημιώσει Βρετανούς και Ολλανδούς καταθέτες που έχασαν χρήματα όταν χρεοκόπησε η ισλανδική τράπεζα Icesave το 2008.
Η απόφαση αναμενόταν για να γίνει γνωστό αν οι χρεοκοπημένες τράπεζες πρέπει ή όχι να διασώζονται με δημόσιο χρήμα.
Μετά την χρεοκοπία της μεγαλύτερης ιδιωτικής τράπεζας της χώρας, της Landsbanki, η Ισλανδία αναγκάσθηκε να εθνικοποιήσει επειγόντως το τραπεζικό σύστημά της, χωρίς να μπορεί να απαντήσει στις ανησυχίες των καταθετών της Icesave, μιας on-line τράπεζας θυγατρικής της Landsbanki την οποία προτιμούσαν οι Βρετανοί και οι Ολλανδοί αποταμιευτές. Την εποχή του κραχ, η Icesave είχε καταθέσεις σχεδόν 4 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Το κρίσιμο δημοψήφισμα
Οι κυβερνήσεις της Βρετανίας και της Ιρλανδίας είχαν αποζημιώσει τότε πλήρως τους αποταμιευτές της Icesave και στη συνέχεια είχαν στείλει το λογαριασμό στο Ρέικιαβικ.
Αρχικά, το 2010 και στη συνέχεια το 2011 οι Ισλανδοί είχαν αρνηθεί με δημοψήφισμα τις ρυθμίσεις της αποζημίωσης που είχαν συμφωνηθεί με το Λονδίνο και τη Χάγη, υποστηρίζοντας δεν έχουν τη νομική υποχρέωση να αναλάβουν τις ζημιές μιας ιδιωτικής τράπεζας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσέφυγε στο δικαστήριο της AELE για παραβίαση της ευρωπαϊκής οδηγίας σχετικά με την εγγύηση των καταθέσεων, η οποία υποχρεώνει να εξασφαλίζεται ένα ελάχιστο 20.000 ευρώ σε κάθε καταθέτη μιας τράπεζας που χρεοκοπεί.
Η Ισλανδία έκανε διαχωρισμό των τραπεζών σε "καλές" και "κακές", τοποθετώντας τους Ισλανδούς καταθέτες στις πρώτες.
Παρέμβαση Κομισιόν
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με μια πρωτοφανή κίνησή της μπήκε στη δικαστική διαμάχη εναντίον της Ισλανδίας, υποστηρίζοντας ότι η χώρα είχε παραβιάσει την ευρωπαϊκή οδηγία για την εγγύηση των καταθέσεων και τους κανόνες μη διάκρισης καταθετών.
Το δικαστήριο αποφάσισε ότι η Ισλανδία δεν παρέβη τους κανόνες και επεσήμανε ότι το ρυθμιστικό πλαίσιο του χρηματοπιστωτικού συστήματος θα πρέπει να αναθεωρηθεί με σκοπό να ενισχυθεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα, εν μέσω οικονομικής κρίσης, βάζοντας βόμβα στα θεμέλια των πολιτικών διάσωσης που έχουν σήμα κατατεθέν Ε.Ε.
