αναμένεται να επιφέρουν οφέλη για τους πάσχοντες από μελάνωμα, την επιθετικότερη μορφή καρκίνου του δέρματος. Σύντομα διαθέσιμα και στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασαν μέλη του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Μελανώματος, με αφορμή τη Διημερίδα «Μελάνωμα. Εξελίξεις στη Διάγνωση και Θεραπεία» (20 & 21 Ιανουαρίου 2011, Αμφιθέατρο Γ.Ν. «Παπαγεωργίου», Θεσσαλονίκη) το 2011 αποτέλεσε χρονιά-ορόσημο για την θεραπεία του μελανώματος.
Κλινικές μελέτες για δύο νέα φάρμακα οδήγησαν στην έγκριση τους για ευρεία εφαρμογή, μετά από ομόφωνη απόφαση του αμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) και της αρμόδιας επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EMEA).
Ειδικότερα, όπως ανέφερε ο Δημήτριος Μπαφαλούκος, Παθολόγος-Ογκολόγος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Μελανώματος «η μεγάλη πρόοδος σήμερα οφείλεται στην αποσαφήνιση του μηχανισμού ενεργοποίησης της μεταστατικής οδού μέσω του μεταλλαγμένου BRAF. Η πρωτεΐνη BRAF είναι το βασικό στοιχείο του μονοπατιού RAS-RAF, το οποίο εμπλέκεται στη διαδικασία φυσιολογικής κυτταρικής ανάπτυξης και επιβίωσης. Ειδικότερα οι μεταλλάξεις που «κλειδώνουν» την πρωτεΐνη BRAF σε μια ενεργή κατάσταση, ενδέχεται να προκαλούν υπερβολική σηματοδότηση του μονοπατιού, οδηγώντας σε ανεξέλεγκτη κυτταρική ανάπτυξη και επιβίωση».
Παράλληλα πρόσθεσε, ότι «η βεμουραφενίμπη, ένα δια στόματος χορηγούμενο φάρμακο, έχει σχεδιαστεί ειδικά για να εμποδίζει τη δράση της μεταλλαγμένης πρωτεΐνης BRAF που εντοπίζεται περίπου στο 50% των ασθενών με μεταστατικό μελάνωμα και στο 8% των συμπαγών όγκων. Η βεμουραφενίμπη έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό θεραπευτικό κενό, καθώς βελτιώνει σημαντικά τη συνολική επιβίωση και την επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου σε σύγκριση με τη χημειοθεραπεία, στους ασθενείς που έχουν τη μετάλλαξη BRAF».
Ταυτόχρονα, ένα υπό διερεύνηση διαγνωστικό τεστ κατέστησε εφικτή την ταχεία και ακριβή αναγνώριση των κατάλληλων ασθενών με θετικό στη μετάλλαξη BRAF μεταστατικό μελάνωμα. Ο συνδυασμός της στοχευμένης θεραπείας με το αντίστοιχο διαγνωστικό τεστ αποτελεί απτό παράδειγμα για το πως η εξατομικευμένη θεραπεία αποτελεί πλέον πραγματικότητα για τους ασθενείς.
Τα παραπάνω στοιχεία ανακοινώθηκαν στο Ετήσιο Συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO), που διεξήχθη στο Σικάγο των ΗΠΑ (3-7 Ιουνίου 2011). Στο συνέδριο παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της BRIM3, μιας κλινικής μελέτης φάσης ΙΙΙ, στην οποία συμμετείχαν 675 ασθενείς.
Η μελέτη έδειξε ότι ο κίνδυνος θανάτου μειώθηκε κατά 63% στους ασθενείς που έλαβαν βεμουραφενίμπη, σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν χημειοθεραπεία. Επιπλέον, η βεμουραφενίμπη μείωσε σημαντικά τον κίνδυνο εξέλιξης της νόσου κατά 74%, σε σύγκριση με την κλασική θεραπεία.
Οι ερευνητές χαρακτήρισαν πολύ ενθαρρυντικά τα αποτελέσματα της μελέτης καθώς, όπως επισήμαναν, η βεμουραφενίμπη όχι μόνο παρέτεινε τη ζωή και μείωσε τον κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου, αλλά οδήγησε και σε σημαντική συρρίκνωση του όγκου. Σύμφωνα με τα δεδομένα της μελέτης, το ποσοστό των ασθενών που ανταποκρίθηκε στη θεραπεία με βεμουραφενίμπη και των οποίων ο όγκος συρρικνώθηκε ήταν περίπου 50% σε σχέση με μόλις 5% σε όσους έλαβαν χημειοθεραπεία. Αυτό συνιστά ένα σπουδαίο επίτευγμα στην αντιμετώπιση αυτής της τόσο θανατηφόρου νόσου και ανοίγει νέους ορίζοντες έρευνας για την καταπολέμηση της.
Στο ίδιο συνέδριο ανακοινώθηκαν και τα αποτελέσματα ενός άλλου φαρμάκου, της ιπιλιμουμάμπης, που ανήκει στην κατηγορία της ανοσοθεραπείας γιατί η δράση του είναι να αδρανοποιεί τα CTL-4 μονοκλωνικά αντισώματα και να ενεργοποιεί έτσι το Τ-λεμφοκύτταρο που μπορεί να αποτελέσει το κύτταρο-φονιά για τους κακοήθεις όγκους. Σύμφωνα με τη μελέτη οι ασθενείς που έλαβαν ιπιλιμουμάμπη μαζί με χημειοθεραπεία είχαν συνολική επιβίωση 11,2 μήνες, ενώ αυτοί που πήραν χημειοθεραπεία μαζί με εικονικό φάρμακο 9,1 μήνες (διαφορά στατιστικά σημαντική).
Τώρα σχεδιάζεται μελέτη συνδυασμού των δύο παραπάνω φαρμάκων, ώστε να βελτιωθούν ακόμη περισσότερο τα αποτελέσματα και να αυξηθεί η επιβίωση των ασθενών. Σημειώνεται ότι ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έχει δώσει έγκριση άδειας κυκλοφορίας και για τα δύο φάρμακα, ενώ η κυκλοφορία τους στην Ελλάδα αναμένεται μέσα στους επόμενους μήνες.
Έγκαιρη διάγνωση, σημαίνει «ίαση»
Το κακοήθες μελάνωμα είναι η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος και αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο του δέρματος διεθνώς, όντας υπεύθυνο σχεδόν για το 80% των θανάτων. Εκτιμάται ότι παγκοσμίως διαγιγνώσκονται περίπου 130.000 νέες περιπτώσεις μελανώματος κάθε χρόνο, εκ των οποίων σχεδόν το 80% είναι στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία.
Όταν το μελάνωμα διαγνωσθεί νωρίς, είναι γενικά μια θεραπεύσιμη νόσος. Ωστόσο, όταν εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος, είναι η πιο θανατηφόρα και η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος. Με τις θεραπευτικές επιλογές να είναι μέχρι σήμερα ελάχιστες και περιορισμένης αποτελεσματικότητας, ένα άτομο με μεταστατικό μελάνωμα έχει κατά μέσο όρο μικρό προσδόκιμο ζωής, το οποίο μετράται σε λίγους μήνες.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε κατά την διάρκεια της συνέντευξης τύπου ο Όθων Παπαδόπουλος, καθηγητής Πλαστικής Χειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Νοσοκομείο Α. Συγγρός από το 1983 έως το 2010 χειρουργήθηκαν 1.176 ασθενείς με 1.199 μελανώματα.
Από αυτούς οι 603 ήταν γυναίκες και οι 573 άνδρες.
Οι περιοχές εμφάνισης του μελανώματος είναι:
Κεφαλή και Τράχηλος: 356
Θώρακας: 403
Άνω άκρα: 136
Κάτω άκρα: 254
«Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι για 450 άτομα διαγνωσμένα από μελάνωμα (ποσοστό που πλησιάζει στο 40%) από το σύνολο των 1.176 χειρουργημένων δε μάθαμε ποτέ τη μελλοντική τους εξέλιξη καθότι δεν επανήλθαν για παρακολούθηση, ωστόσο 629 ασθενείς (ποσοστό 54%) ελέγχονται σταθερά πάνω από ένα χρόνο. Τα τελευταία 27 χρόνια, οι ασθενείς που χειρουργήθηκαν και δεν είχαν κλείσει χρόνο από την εμφάνιση του μελανώματος ήταν 97, ενώ 44 έχασαν τη μάχη με τη ζωή», τόνισε ο κ.Παπαδόπουλος.
Η Χειρουργική δίνει θεραπευτικές λύσεις
Το μελάνωμα είναι ένας όγκος που προέρχεται από τους μελανοβλάστες και μπορεί να εμφανιστεί στο δέρμα, τους βλεννογόνους και τον αμφιβληστροειδή. Το μελάνωμα του δέρματος, παρουσιάζει ενδιαφέρον λόγω της συνεχιζόμενης αύξησης των κρουσμάτων κυρίως στις νεότερες ηλικίες. Είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωσή του σε αρχικά στάδια για τη μείωση της πιθανότητας της διήθησης των επιχώριων λεμφαδένων.
Μία ύποπτη μελαχρωματική βλάβη θα πρέπει να αφαιρείται (αφαιρετική βιοψία) σε υγιή όρια (2 mm) τόσο στο δέρμα όσο και στον υποδόριο ιστό. Στη συνέχεια, η βλάβη αυτή θα πρέπει να αποστέλλεται στον παθολογοανατόμο για την ιστολογική εξέτασή της και για την επιβεβαίωση ότι η εκτομή έγινε επί υγιών ιστών. Επίσης, σημαντική είναι η διάγνωση του τύπου του μελανώματος, το βάθος αυτού, καθώς και άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες για την πρόγνωση του (π.χ. αυξημένες μιτώσεις /mm2, εξέλκωση της επιδερμίδας, υποστροφή, διήθηση αγγείων κ.λ.π.).
Η αποκατάσταση του ελλείμματος μπορεί να γίνει είτε με απλή συρραφή είτε να χρησιμοποιηθούν πιο σύνθετες τεχνικές της επανορθωτικής πλαστικής χειρουργικής όπως είναι τα δερματικά μοσχεύματα, οι τοπικοί και οι περιοχικοί κρημνοί.
Για τα μελανώματα ενδιαμέσου πάχους πρέπει να εφαρμόζεται η βιοψία του Λεμφαδένα Φρουρού (Λ.Φ.). Ο Λ.Φ. δείχνει την κατάσταση των επιχώριων λεμφαδένων, δηλαδή αν έχουμε μετάσταση ή όχι από το μελάνωμα και βοηθάει στη σταδιοποίηση και θεραπεία του μελανώματος.
Η εντόπιση του Λ.Φ. προεγχειρητικά γίνεται με το λεμφοσπινθηρογράφημα και διεγχειρητικά με τη χρωστική και τον ανιχνευτή κρούσεων του ραδιενεργού Tc 99 m. Μετά την αφαίρεση του Λ.Φ., αποστέλλεται για ιστολογική εξέταση. Επί θετικής απάντησης από τον παθολογοανατόμο περί διήθησης του Λ.Φ. από το μελάνωμα (μικρομετάσταση) θα πρέπει να γίνει περιοχικός λεμφαδενικός καθαρισμός (τραχηλικό, μασχαλιαίο ή βουβωνικό) ανάλογα με την περιοχή εντόπισης του θετικού Λ.Φ.
Σε περίπτωση που η πρωτοπαθής εστία είναι σε απόσταση μικρότερη από 10 cm από το λεμφαδενικό σταθμό, σκόπιμο είναι ο ριζικός λεμφαδενικός καθαρισμός της περιοχής μαζί με τη συμπληρωματική ευρεία εκτομή.
Η διαρκώς αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης του μελανώματος επιβάλλει την πρόληψη και βεβαίως τη συστηματική προεγχειρητική, εγχειρητική και μετεγχειρητική αντιμετώπιση της νόσου αυτής. Σημαντική είναι η συντονισμένη συνεργασία όλων των σχετιζόμενων ιατρικών ειδικοτήτων.
